Karot Değerlendirmesi
Yapılarda karot almak suretiyle mevcut basınç dayanımlarının belirlenmesi işleminin yürürlükteki TS EN 13791 Standardına göre yapılması gerekmektedir.
İlgili standarda göre hesap yapılırken de dikkat edilmesi gereken önemli hususlar bulunmaktadır. Bunlardan birincisi yapıdan alınan karot numunelerinin ebatlarıyla alakalıdır. Standardın 7.1’inci maddesine göre numuneler 3 grupta toplamıştır.
İlk tanımlanan karot numunesi, uzunluğu ve çapı birbirine eşit ve 100 mm olan karot numuneleridir. Eğer yapıdan bu ebatlarda karot numuneleri alınmış ise, bu numunelerin beton presinde kırılması sonucu bulunan basınç dayanımı değeri, aynı şartlarda oluşturulan ve küre tabi tutulan 150mmx150mmx150mm ebatlarındaki küp numune dayanımına eşit olarak kabul edilmektedir.
Bu ebatlar dışında alınmış karot numuneleri mevcut ise onlar içinde aşağıda açıklanacak olan iki farklı durum tanımlanmış tır.
Eğer çapı 100 mm ile 150 mm arasında olan ve aynı zamanda da uzunluk/çap oranı 2,0’ye eşit olan karot numuneleri alınmış ise, bu karot numunelerinin basınç dayanımı aynı şartlarda oluşturulan ve küre tabi tutulan çapı 150 mm ve uzunluğu 300 mm olan silindir numune dayanımına eşittir.
Yukarıda açıklanan ebatlardan farklı ebatlarda karot numunelerinin alınması durumunda yani 50 mm ile 150 mm arasında değişen karot çaplarında ve farklı uzunluk/çap oranlarına sahip karot numunelerinin bulunması durumunda alınan karot numunesinin ebatları yukarıda tanımlanan iki şartta belirtilen ebatlara sahip olmadığı için uygun dönüştürme katsayıları kullanılarak yeni düzeltilmiş dayanımlar hesaplanmalıdır.
Dönüştürme katsayıları için de “TS 13685 - Basınç Dayanımının Yapılar Ve Öndökümlübeton Bileşenlerde Yerinde Tayini Ts En 13791’in Uygulanmasına Yönelik Tamamlayıcı Standard” kullanılmaktadır. Karot numunelerinin gerekli olan düzeltme katsayıları bu standart kullanılarak belirlenmeli ve düzeltilmiş dayanımlar bulunduktan sonra TS EN 13791 Standardına göre hesap yapılması gerekmektedir. Burada önemli olan nokta ise, eğer TS 13685’e göre düzeltme katsayıları kullanılmış ise, çıkan sonuçlar, çapı 150 mm ve uzunluğu 300 mm olan silindir numune dayanımına eşit olan sonuçlar olmasıdır.
İlgili standarda göre hesap yapılırken dikkat edilmesi gereken önemli hususlardan diğeri de fck yani standard numune karakteristik basınç dayanımı kavramının iyi anlaşılmasıdır. Konuyu bir örnek ile açıklayalım. Örneğin beton sınıfı C25/30 olan bir durumda hesap yapmak isteniyor olsun. Bu durumda eğer karot numuneleri uzunluğu ve çapı birbirine eşit ve 100 mm ise, standartta ilgili formüllerde kullanarak bulacağımız yapıya ait fck karakteristik basınç dayanımı 30Mpa kriterine göre değerlendirilmelidir. Yani yapılan hesap sonucu yapıdaki basınç dayanımı 30MPa’ın altında çıkıyor ise bu yapının beton sınıfını C25/30 olarak kabul edilememektedir.
İkinci durumda ise, yapıdan alınan karot numunesinin ebatlarının uzunluğu ve çapı birbirine eşit ve 100 mm ebatlarında olmadığını kabul edilsin. Bu durumda ise eğer çapı en az 100 mm ile 150 mm arasında olmak ve aynı zamanda da uzunluk/çap oranı 2,0’ye eşit olan karot numuneleri alınmış ise düzeltme katsayıları kullanmadan, bunların dışında çaplarda karotlar alınmış ise düzeltme katsayıları kullanarak bulacağımız yapıya ait fck karakteristik basınç dayanımı 25MPa kriterine göre değerlendirilmelidir. Yani yapılan hesap sonucu yapıdaki basınç dayanımı 25MPa’ın altında çıkıyor ise bu yapının beton sınıfını C25/30 olarak kabul edilememektedir.
Sonuç olarak ister küp numuneye göre hesap yapılsın ister silindir numuneye göre hesap yapılsın önemli olan faktör numunenin ebatları değil yapının mevcut basınç dayanımı durumudur.
Ayrıca dikkat edilmesi gereken önemli hususlardan diğeri ise yapıdan alınacak olan karot numunesi sayısıdır. Standart her zaman 15 numuneden daha fazla numune alınması yönünde zorlayıcı olmaktadır. Bunun nedeni ise numune sayısının fazla alınması, yapıyı en iyi temsil edecek hesap dayanımına daha yakın ve daha doğru değerler oluşmasını sağlamasıdır.
İlgili standarda göre hesap yönetiminin seçilmesi aşamasında da dikkatli olunmalıdır. Standarda göre dolaylı veya dolaysız yöntemler kullanılarak eski yapının değerlendirilmesi ile beton uygunluğunun standart deneylere göre şüpheli olduğu durumdaki değerlendirmelere ait hesaplamaların farklı olduğu unutulmamalıdır.
Hesaplamalar ilişkin hazırlanmış olan Excel programını indirmek için tıklayın.
Uğur ACAR
Müdür Yardımcısı
OSMANİYE ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ?
